Bloedarmoede

Bloedarmoede is 'n toestand waarin die liggaam nie genoeg gesonde rooibloedselle het nie. Rooibloedselle verskaf suurstof aan liggaamsweefsels.

Verskillende soorte bloedarmoede sluit in:

• Bloedarmoede as gevolg van vitamien B12-tekort
• Bloedarmoede as gevolg van folaat (foliensuur) tekort
• Bloedarmoede as gevolg van ystertekort
• Bloedarmoede van chroniese siektes
• Hemolitiese anemie
• Idiopatiese aplastiese anemie
• Megaloblastiese bloedarmoede
• Pernieuse bloedarmoede
• Sekelselanemie
• Talassemie

Ystertekort bloedarmoede is die algemeenste soort bloedarmoede.

Alhoewel baie dele van die liggaam help om rooibloedselle te maak, word die meeste werk in die beenmurg gedoen. Beenmurg is die sagte weefsel in die middel van bene wat help om alle bloedselle te vorm.

Gesonde rooibloedselle duur tussen 90 en 120 dae. Dele van u liggaam verwyder dan ou bloedselle. 'N Hormoon genaamd eritropoïetien (epo) wat in u niere gemaak word, dui u beenmurg aan om meer rooibloedselle te maak.

Hemoglobien is die suurstofdraende proteïen in rooibloedselle. Dit gee rooibloedselle hul kleur. Mense met bloedarmoede het nie genoeg hemoglobien nie.

Die liggaam benodig sekere vitamiene, minerale en voedingstowwe om genoeg rooibloedselle te maak. Yster, vitamien B12 en foliensuur is drie van die belangrikste. Die liggaam het moontlik nie genoeg van hierdie voedingstowwe nie as gevolg van:

• Veranderings in die maagwand of ingewande wat beïnvloed hoe goed voedingstowwe opgeneem word (byvoorbeeld coeliakie)
• Swak dieet
• Chirurgie wat 'n deel van die maag of ingewande verwyder

Moontlike oorsake van bloedarmoede sluit in:

• Ystertekort
• Vitamien B12-tekort
• Folaattekort
• Sekere medisyne
• Vernietiging van rooibloedselle vroeër as normaal (wat deur immuunstelselprobleme veroorsaak kan word)
• Langtermyn (chroniese) siektes soos chroniese niersiekte, kanker, ulseratiewe kolitis of rumatoïede artritis
• Sommige vorme van bloedarmoede, soos talassemie of sekelselanemie, kan oorerf word
• Swangerskap
• Probleme met beenmurg soos limfoom, leukemie, myelodysplasie, veelvuldige myeloom of aplastiese anemie
• Stadige bloedverlies (byvoorbeeld as gevolg van swaar menstruasieperiodes of maagsere)
• Skielike swaar bloedverlies

U mag geen simptome hê as die bloedarmoede sag is of as die probleem stadig ontwikkel nie. Simptome wat eers kan voorkom, sluit in:

• Voel swak of moeg meer as gewoonlik, of met oefening
• Hoofpyn
• Probleme met konsentreer of dink
• Prikkelbaarheid
• Eetlus verloor
• Gevoelloosheid en tinteling van hande en voete

As die bloedarmoede vererger, kan die volgende simptome insluit:

• Blou kleur vir die blankes van die oë
• Bros naels
• Verlange om ys of ander nie-voedsel-dinge te eet (pica-sindroom)
• Lighoofdigheid as jy opstaan
• Bleek velkleur
• Kortasem met ligte aktiwiteit of selfs in rus
• Seer of ontsteekte tong
• Mondsere
• Abnormale of verhoogde menstruele bloeding by vroue
• Verlies van seksuele begeerte by mans

Die verskaffer sal 'n fisiese ondersoek uitvoer en kan vind:

• 'N Hartgeruis
• Lae bloeddruk, veral as u opstaan
• Effense koors
• Bleek vel
• Vinnige hartklop

Sommige soorte bloedarmoede kan ander bevindings tydens 'n fisiese ondersoek veroorsaak.

Bloedtoetse wat gebruik word om sommige algemene soorte bloedarmoede te diagnoseer, kan insluit:

• Bloedvlakke van yster, vitamien B12, foliensuur en ander vitamiene en minerale
• Volledige bloedtelling
• Retikulosiet telling

Ander toetse kan gedoen word om mediese probleme te vind wat bloedarmoede kan veroorsaak.

Behandeling moet gerig wees op die oorsaak van bloedarmoede, en kan insluit:

• Bloedoortappings
• Kortikosteroïede of ander medisyne wat die immuunstelsel onderdruk
• Eritropoëtien, 'n medisyne wat u beenmurg help om meer bloedselle te maak
• Aanvullings van yster, vitamien B12, foliensuur of ander vitamiene en minerale

Erge bloedarmoede kan lae suurstofvlakke in vitale organe soos die hart veroorsaak, en kan lei tot hartversaking.

Bel u verskaffer as u simptome van bloedarmoede of ongewone bloeding het.

• Rooibloedselle - elliptositose
• Rooibloedselle - sferositose
• Rooibloedselle - veelvuldige sekelsel
• Ovalositose
• Rooibloedselle - sekel en Pappenheimer
• Rooibloedselle, teikenselle
• Hemoglobien

Elghetany MT, Schexneider KI, Banki K. Eritrocytiese afwykings. In: McPherson RA, Pincus MR, reds. Henry's Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 23ste uitg. St Louis, MO: Elsevier; 2017: hoofstuk 32.

Lin JC. Benadering tot bloedarmoede by volwassenes en kinders. In: Hoffman R, Benz EJ, Silberstein LE, et al, reds. Hematologie: Basiese beginsels en praktyk. 7de uitg. Philadelphia, PA: Elsevier; 2018: hoofstuk 34.

Beteken RT. Benadering tot die bloedarmoede. In: Goldman L, Schafer AI, reds. Goldman-Cecil-medisyne. 26ste uitg. Philadelphia, PA: Elsevier; 2020: hoofstuk 149.